Pieter Laurens Mol | Nachtvlucht
Marjolein van de Ven, conservator moderne en hedendaagse kunst Stedelijk Museum Breda, schreef een blog voor WBOOKS
In Nachtvlucht wordt de lezer aan de hand van de uiteenlopende betekenissen van het duister en de kleur zwart meegenomen door het oeuvre van Mol. Zes thematisch opgezette hoofdstukken belichten elk een deelgebied van deze thematiek in zijn werk, waarbij een ruime selectie beeldmateriaal een goed beeld geeft van zijn werk uit de jaren zestig tot nu.
‘Wilsbeschikking’
In 2018, toen ik als conservator moderne en hedendaagse kunst bij Stedelijk Museum Breda kwam werken, kende ik de naam Pieter Laurens Mol wel, maar was ik niet zo bekend met zijn werk. Ik weet nog dat ik verrast was door een vroeg werk van Pieter in onze collectie, getiteld ‘Wilsbeschikking’ uit het jaar 1969. Het is een eenvoudige tekening, van een langgerekt, rechthoekig vlak dat met een rood potlood is gearceerd. Er staat de volgende tekst bij, in potlood: ‘Dit langgerekte vlakje representeert een wolk. Ongelukkigerwijs is de vorm opgericht, zijn de hoeken recht uitgevallen en is de kleur niet erg overtuigend. Maar desondanks is de natuurgetrouwheid uitermate treffend.’ De poëtische ondertoon, de verbeelding die eruit spreekt, de speelsheid en humor: ik was gelijk fan.
Mols veelzijdigheid
Later ontmoette ik Pieter Laurens Mol persoonlijk en leerde ik zijn werk beter kennen, wat ik kan omschrijven als een hele bijzondere en avontuurlijke reis. Mols werk is veelzijdig, niet alleen qua verschijningsvorm en materialen (die bijna allemaal betekenis hebben, dus let goed op!) maar ook qua bronnen waar hij uit put. Van kunstgeschiedenis, alchemie tot astronomie, Mol weet er iets van en betrekt het in zijn werk. Bovendien kan hij prachtig vertellen en schrijven. Een mail van Pieter Laurens Mol staat vol met prachtige bespiegelingen over van alles: zijn werk, zijn gemoedstoestand, de wereld om ons heen.
(afb: Imminent Tempest, 1999 | Birth of Color)
Dansende muggen boven een vijver
Tijdens het maken van de tentoonstelling Pieter Laurens Mol – Nachtvlucht ontstond de wens om ook een boek te maken. De vorige publicatie – Grand Promptness – was inmiddels meer dan 20 jaar oud, dus het was tijd voor een update. Ondanks zijn meer dan 50 jaar omspannende oeuvre, was Pieter nadrukkelijk niet geïnteresseerd in een ‘overzichtstentoonstelling of -publicatie’. Hoe beter ik zijn werk leerde kennen, des te beter ik dat begreep. Door de lange lijnen die door zijn werk lopen, gaan werken uit verschillende perioden het gesprek met elkaar aan. Zoals ik in de introductietekst van het boek schrijf, doet zijn oeuvre denken aan een wolk dansende muggen boven een vijver. Elk werk is zo’n dansende mug, onderdeel van de zwerm. Als eenling vertelt het zijn eigen verhaal, maar het resoneert des te meer in verbinding met andere werken.
(afb: De Anonieme Getuigenis, 1976-1985 | Silent Sorrow)
Nachtvlucht
Daarom kozen we voor een thematische insteek: Pieters liefde voor de nacht en zijn fascinatie voor de uiteenlopende betekenissen van de kleur zwart en het duister. Met dit als uitgangspunt, keken we opnieuw naar het Pieters werk en ontstond Nachtvlucht: een tentoonstelling-boek dat een verhaal vertelt in zes hoofdstukken – of ‘ensembles’ zoals we ze zijn gaan noemen. Zo staat in ‘Ode aan de Nacht’ Pieters liefde voor de nacht, het heelal en dromen centraal en is ‘Hellevaart’ het gebied waar destructie, woede, de dood zich samenbalt. Maar, het gaat zeker niet alleen over duister en donker. Pieter omschrijft het zelf met een prachtige metafoor: ‘Je wandelt in een tuin vanuit de nacht de dag in. De tuin bloeit open, je hoeft niet triest weg te gaan, er gloort hoop. Je komt op plekken waar het duistere inhaakt op het vernietigende of het agressieve, dat ook nodig is om iets nieuws geboren te laten worden. Elders staat het duistere in relatie staat tot het dromerige, het romantische, het melancholieke of het trieste.’
(afb: Double Parasite Night, 1988 | Night Tribute)
Een scala aan perspectieven
Voor elk hoofdstuk nodigden we een auteur uit met een andere achtergrond. Zo reflecteert Miek Zwamborn (auteur en kunstenaar) op Mols fascinatie voor de nacht en de sterren, gaat Steve Morris (Anglicaans priester, schrijver en journalist) in op de melancholische kant van de kunstenaar en zijn werk, en legt Marco Paci (universitair hoofddocent geschiedenis van de hermetische filosofie en werwante stromingen aan de Universiteit van Amsterdam) de een link met de mystiek en alchemie en het ontstaan van kleur uit het zwart.
(afb: The Birth of Color, 2015 | Birth of Color)
Met deze publicatie (en gelijknamige tentoonstelling) bekijken we het oeuvre van Pieter Laurens Mol vanuit een nieuw perspectief. Tegelijkertijd toont Mols werk de veelzijdigheid van het duister en dat ‘zwart’ vele gradaties kent. Ik vind het magisch hoe Pieter de verschillende betekenissen tot de verbeelding laat spreken. Als een ware alchemist.
