Van Goghs droom van een kunstenaarsgemeenschap vertaald naar nu
Directeur-conservator van het Vincent van GoghHuis Ron Dirven schreef een blog voor WBooks over de tentoonstelling en publicatie Vanwege Vincent
Vincent van Gogh (Zundert, 1853) droomde van een gemeenschap waarin kunstenaars in harmonie met elkaar samenwerken. In het Gele Huis in het Zuid-Franse Arles trachtte hij die droom te realiseren. Hij nodigde bevriende kunstenaars uit, waaronder Emile Bernard, Eugène Boch en Paul Gauguin, bij hem te komen werken in het ‘atelier van het zuiden’. Aan Boch stelde hij voor in de Belgische mijnstreek De Borinage een ‘atelier van het noorden’ te stichten, waar hij later dan ook kon komen werken. Zo legde hij de basis voor een ‘artist in residence’ programma avant la lettre. Maar het liep niet zoals hij het zich had voorgesteld. Hij werd overvallen door geestesziekte. Dat leidde tot ruzie met Gauguin en zijn zelfmutulatie, waarbij hij zijn oor afsneed. Vincents droom spatte uiteen.
Door zijn schilderkunst en zijn brieven, waarin hij zijn ideeën over kunst prachtig verwoordde, bleef hij echter een inspirator voor generaties kunstenaars na hem: de fauvisten, de expressionisten, de Cobra-beweging tot tal van kunstenaars die nu leven en werken. Van Gogh is nooit verworden tot een ouderwetse kunstenaar. Zijn werk oogt nog altijd fris en modern, zijn gedachten blijven actueel. Om die reden is in Zundert bij de oprichting van het Vincent van GoghHuis op zijn geboortegrond gekozen voor een programma met kunstenaars die door Vincent zijn geïnspireerd. Er zijn hier geen werken van Van Gogh, het behouden erfgoed is beperkt, maar de geest van de plek spreekt tot de verbeelding en inspireert.
Toen de oude kosterswoning, naast het protestantse kerkje waar Vincents vader preekte, gesloopt dreigde te worden, kwam de lokale gemeenschap in actie om het te behouden. In navolging van Vincents droom ontstond het idee hier een atelier op te richten waar kunstenaars een tijdlang kunnen verblijven en werken. De afgelopen jaren hebben zich talloze kunstenaars ondergedompeld in de wereld van Van Gogh. Zij hebben zich laten inspireren door het boerendorp en de prachtige natuur in de omgeving die ook Vincent als kind hebben gevormd en waaraan hij in zijn brieven en latere werk vaak refereerde.
Het programma is uitgebreid met Landkunst op de Buisse Heide in het atelier van Roland Holst voor kunstenaars en schrijvers, Van Goghs nachtwandeling en recent een nieuw gastatelier in een Vlaamse schuur op Landgoed de Moeren. De resultaten van 10 jaar Van Gogh AiR zijn bijeengebracht op de tentoonstelling Vanwege Vincent – De geboortestreek van Van Gogh als inspiratie in Stedelijk Museum Breda (nog te zien t/m 3 juli 2022) en gebundeld in een prachtig verzorgde publicatie van WBooks. Het laat zien dat de kunstenaar uit Zundert nog altijd van grote betekenis is voor jonge generaties. Zij vertalen Van Goghs droom naar het heden. Zijn inspiratie is verre van uitgeput. Het werk gaat voort en krijgt zeker vervolg in nieuwe tentoonstellingen en publicaties.
Afb.:
Vincent van Gogh, Het Gele Huis (Van Gogh Museum)
Atelier Kosterswoning, Zundert
Atelier Roland Holst, Oude Buisse Heide
